مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران سال پنجم/شماره چهارم/پاییز 2931 Journal of Iranian Social Development Studies 2013 (autumn), Vol. 5, No.4 بررسی عوامل اجتماعی موثر بر گرایش زنان بهمدیریت بدن در ایران طی سه دهه اخیر )مطالعه موردی :اضافه وزن و چاقی در کرج ) دکتر سید محمد میرزایی 2 دکترحبیب اهلل زنجانی 1 سحر قربانعلی پور 9 چکیده این تحقیق با هدف مطالعه و بررسی عوامل اجتماعی موثر بر گرایش زنان به مدیریت بدن که به مراکز کاهش وزن در شهر کرج مراجعه نموده اند اجرا شده است. پس از نقد و بررسی دیدگاههای مرتبط با موضوع مورد تحقیق چهار چوب نظری بر اساس دیدگاههای گیدنز گافمن بوردیو مازلو تنظیم گردید. این تحقیق به لحاظ روش از نوع توصیفی - پیمایشی بوده و به لحاظ هدف از نوع همبستگی است. به منظور گرد آوری داده ها از پرسشنامه ای حاوی 36 سوال استفاده شده است. در راستای دستیابی به هدف تحقیق از 8 مرکز کاهش وزن و تناسب اندام در پاییز 1631 تعداد 111 نفر از زنان خود معرف برای کاهش و یا کنترل وزن بصورت نمونه در دسترس برای پاسخگویی به مقیاس های تحقیق انتخاب شدند. یافته ها نشان دادند : وضعیت تأهل وضعیت اشتغال تأثیرات رسانه ها رشد معنوی و خودشکوفایی عادتهای تغذیه ای مسئولیت پذیری درباره سالمت روابط بین فردی مد و مدگرایی مدیریت استرس ورزش و فعالیت بدنی با میزان تمایل به تناسب اندام ارتباط معناداری داشتند. ولی بین سن میزان تحصیالت و پایگاه اقتصادی- اجتماعی افراد مورد مطالعه با میزان تمایل آنان به تناسب اندام ارتباط معناداری مشاهده نگردید. کلیدواژه ها: مدیریت بدن چاقی و اضافه وزن پایگاه اقتصادی- اجتماعی زنان تاريخ دريافت مقاله: 5931/7/51 تاريخ پذيرش مقاله: 5931/3/8 استاد دانشگاه شهید بهشتی )نويسنده مسئول( 5 دانشیار دانشگاه تهران 1 9 کارشناسی ارشد مطالعات زنان دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم وتحقیقات تهران sgh.ma@yahoo.com
211 /مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران سال پنجم/شماره چهارم/ پاییز 2931 مقدمه جذابیت جسمانی از جمله موضوعاتی است که در دوران مدرن استانداردهای جديدی پیدا کرده و از عوامل شکلدهندهی روابط افراد محسوب میشود بهطوری که مديريت بدن در دوران مدرن اهمیت بیشتری پیدا کرده است و رفتارهای گوناگون بهداشتی نظیر بدنسازی رژيمهای غذايی تجهیرات ورزشی و آرايشی مختلف در دوره جديد با تحوالت جهانی شدن به مساله بدن توجه بسیاری شده است که عواملی از جمله : پیشرفت برای مراقبت از بدن پديدار شده است)فاضلی 5981 : -511(. 543 نگاه بر بدن در جوامع سنتی متفاوت از چیزی که امروزه می شناسیم بوده تا همین سالهای پیش از انقالب در ايران فربهی نشانه دارا بودن يا ثروتمند بودن است.زيبايی شناسی بدن آنقدر متفاوت بود که می توان گفت بدن زيبا در دوره سابق با آنچه هم اکنون با عنوان زيبا می شناسیم بسیار متفاوت بوده است.امروزه بدنهای ما خواه ناخواه تاثیر بسیاری در روابط اجتماعی ما دارند.حتی افراد برای اينکه برگه استخدامی يك شرکت تجاری يا خدماتی را با موفقیت پر کنند بايد شرايط فیزيکی مطلوبی داشته باشند)مهدوی و عباسی 5988(. جای ترديد نیست که در اکثر جوامع زنان در مقايسه با مردان نسبت به وضعیت زيبايی و ظاهر خود و آنچه به چشم میآيد دقتنظر بیشتری داشته و حساسیت و توجه بیشتری نشان میدهند. اين توجه وافر ايشان را وا میدارد تا رفتارهايی گاه افراطی را به منظور مطابقتدادن ويژگیهای بدن خود با الگوهای فرهنگی زيبايی چهره و اندام که در رسانههای جمعی و عوامل تبلیغاتی صنعت زيبايی تبلیغ میشود اتخاذ کنند که بعضا تبعات سوئی ببار میآورد. تصويری که زنان از خود در ذهن دارند تا چه حد بر احساس رضايتمندی زنان از خويش و نهايتا بر سالمت روانی و جسمانی زنان و بر نحوهی درک و میگذارد)رضايی و همکاران 5983 به نقل از کیريك 1111 (. ارتباطشان با بدنهايشان تاثیر واقعیت اين است که مابیش از پیش مسئول طراحی بدن های خويش می شويم و هرچه محیط فعالیت های اجتماعی ما از جامعه سنتی فاصله بیشتری گرفته باشد فشار اين مسئولیت را بیشتر احساس می کنیم. مهم اين است که تاکید فزاينده بر مديريت بدن )رژيم غذايی اهمیت ورزش در حفظ شادابی و تناسب اندام آرايش و جراحی صورت و بدن(و نیز مسئولیت اخالقی در قبال حفاظت از بدن و نماياندن بدن به مثابه يك تصوير نشانگر شکل های مدرن تمايز و تشخیص اجتماعی است. و ديگر اينکه نظارت و تنظیم و تعديل دقیق بدن را می توان داستان يا روايتی دانست که فرد از چگونگی زيستن خود در چارچوب های متفاوت زندگی جمعی نقل می کند.با گسترش فناوری های ارتباطی و داده هايی نظیر ماهواره اينترنت فرهنگ مدرن در جهان گسترش يافت و با فرايند جهانی شدن شبکه های ارتباطی فرايند يکسان سازی فرهنگ جهانی را دنبال می کند)خواجه نوری 5931 (. آنچه در فضای کنونی به وسیله رسانه های جهانی مورد تاکید قرار می گیرد تولید و ساخت مد و ارايه الگو در راستای مديريت و کنترل شهروندان است که هدف جوانان هستند.از اين رو در دنیای امروز مديريت بدن به دنبال آن است که تاثیر جامعه بر بدن و بدن بر جامعه را مورد مطالعه قرار دهد.لذا در اين تحقیق درصدديم تا مشخص نمايیم جه عوامل اجتماعی بر مديريت بدن زنان موثر است و رضايتمندی آنها را از خويش و نحوه درک و ارتباطشان با بدن شان را مشخص می کند و چه عوامل اجتماعی در گرايش زنان به داشتن اندام متناسب دخیل است و مديريت بدن آنها تحت تاثیر قرار می دهد چارچوب نظری تحقیق: چارچوب نظری اين تحقیق براساس رويکرد گیدنز گافمن بورديو آبراهام مازلو تنظیم گرديده است.چارچوب نظری تحقیق می گويد بنظر می رسد در جامعه ايران يکسری ايده آلهای فرهنگی در ارتباط با زيبايی اندام در مورد زنان با توجه به پديده انتشار گسترده الگوهای فرهنگی غربی از طريق تبلیغات رسانه ای مرتبط با اندازه های بدنی ايده آل و مطلوب مورد تاکید قرار می گیرد.
بررسی عوامل اجتماعی موثر بر گرایش زنان به مدیریت بدن/ 212 در جامعه کنونی ما زنان براساس ويژگی های جسمانی شان مورد قضاوت قرار می گیرند.به همین دلیل زنان سعی دارند تصويری مطلوب از بدن خود که جذابیت بیشتری دارد و از ديدگاه افراد جامعه مطلوب تر است از خود به نمايش بگذارد و بدن مطلوب را اساس پیشرفت و موفقیت های اجتماعی خود می داند. خود را آن گونه که جمع می پذيرد به نمايش می گذارند. همچنین هدف خود را بیشتر کسب منزلت و پايگاه اجتماعی می دانند زيرا در جامعه ايران که يك جامعه طبقاتی است زنان سعی دارند با انتخاب کاالهای مصرفی و نوع پوشش و سلیقه غذايی و آرايش و مد خود را از ديگران جدا سازند تا هرچه بیشتر به آن طبقه ای نزديك کنند که دارای منزلت بیشتری است. با توجه به ارتباطات جهانی که امروزه از طريق اينترنت ماهواره و وسايل ارتباط جمعی و طوفان اطالعات که در جامعه ما گسترده گشته است. امکان الگوبرداری سريع از کشورهای غربی خصوصا تحت تاثیر قرارگرفتن افراد از ارزشهای تبلیغ شده از جمله زيبايی در الغر بودن مانکن بودن است.زنان بتدريج هويت خود را با توجه به جامعه پدرساالرانه و ريشه ضعف فرهنگی و تحقیر پی در پی در دوران های مختلف و اعتماد بنفس خود را از دست داده و موجب شده زن امروزی که دست به عمل زيبايی با رژيم های طاقت فرسا و غیره ببرند تا جذابتر نشان داده شوند و يا شايد با جذابیت جنسی بیشتری بنظر برسند. دغدغه زيباتر شدن ريسك اعمال جراحی بیان اينکه نوگرا هستم و نوگرايی را دوست دارم و ادعای مديريت بدن شايد تنها رويکرد نمايشی بدن را که گافمن مطرح می کند بیان می دارد.و اينکه افراد در جامعه با هم به کنش و واکنش می پردازند و اين کنش متقابل با آنان تنها به اين دلیل است که خود را آن گونه نمايش دهند که ديگران پذيرفته اند و امیدوارند ديگران را اينگونه تحت تاثیر قرار دهند تا افراد را داوطلبانه وادار کنند که به دلخواه آنان عمل کنند. روشن است که بدن فقط وسیلهای برای کنش و واکنش نیست بلکه بدن آدمی دستگاهی طبیعی است که صاحبش بايد به دقت از آن مراقبت کند که يکی از اين اشکال نگهداری و مراقبت ورزش و رژيمهای غذايی است. رژيم های غذايی و سبك زندگی افراد به ماهیت هر فرهنگ معین بستگی دارد. همچنین اگر بخواهیم از ديدگاه روانشناختی به موضوع تناسب اندام بنگريم بهتراست براساس نظريه سلسله مراتب مازلو افرادی که هر يك ازاين سلسله مراتب را طی نکرده باشند نمی توانند به مرحله بعدی برسند. اگر نیازهای اولیه رفع نشود فرد به مرحله بعدی راه نمی يابد. فرضیه های تحقیق بنظر می رسد پايگاه اقتصادی اجتماعی زنان بر تناسب اندام موثر است. بنظر می رسد بین سن افراد و تناسب اندام رابطه معنی داری وجود دارد. بنظر می رسد اکثريت افرادی که اقدام به تناسب اندام می کنند متاهل هستند. بنظر می رسد اکثر افرادی که تمايل به انجام تناسب اندام دارند دارای تحصیالت دانشگاهی دارند. بنظر می رسد زنان شاغل بیشتر تمايل به تناسب اندام دارند. بنظر می رسد تبلیغات رسانه ای مرتبط با تناسب اندام بر افرادی که تحصیالت پايین تری دارند موثرتر است. بنظر می رسد زنانی که اقدام به تناسب اندام می کنند خودشکوفاترند و از رشد معنوی باالتری برخوردارترند. بنظر می رسد عادت های تغذيه ای زنان بر میزان چاقی و اضافه وزن آنها موثر است. بنظر می رسد فعالیتهای بدنی و ورزشی بر حفظ تناسب اندام زنان موثر است. بنظر می رسد مسئولیت پذيری زنان در تمايل به تناسب اندام از طرف آنها موثر است. بنظر می رسد روابط بین فردی بر تمايل به تناسب اندام موثر است. بنظر می رسد يکی از انگیزه های زنان در تمايل به تناسب اندام مد و مدگرايی است.
211 /مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران سال پنجم/شماره چهارم/ پاییز 2931 بنظر می رسد زنانی که مديريت استرس بهتری دارند در حفظ تناسب اندام خويش موفق ترند. روش شناسی تحقیق: در اين تحقیق جهت جمع آوری اطالعات از روش کتابخانه ای و پیمايشی استفاده شده است. اين تحقیق به لحاظ روش از نوع توصیفی- پیمايشی وبه لحاظ هدف از نوع همبستگی است. جامعه آماری در اين تحقیق شامل زنان مراجعه کننده به باشگاههای الغری و تناسب اندام در شهر کرج می باشد. در جهت اجرای پرسشنامه در سه منطقه شمال مرکز و جنوب با مراجعه به مناطق اين سه نقطهه تعیهین شهده و ارايهه پرسشهنامه بهه افرادی که فقط مراجعه کننده مراکز الغری و تناسب اندام بودند اقدام شده است. بنابر اين از میان 518 پرسشهنامه پخهش شهده در اين مناطق 551 پرسشنامه عودت داده شد که در نهايت بعد از بررسی نهايی و خروج افراد و داده ههای نامناسهب از مجموعهه 511 نمونه از پرسشنامه ها برای تحلیل نهايی مناسب تشخیص داده شد و تحلیل نهايی نیز بر روی اين 511 نفر اجرا شد. 5 و همکاران که توسط محمدی زيدی و همکاران )محمدی زيدی برای بررسی و آزمون سواالت تحقیق از پرسشنامه رويکرد جونز و همکاران 5931 ( به فارسی ترجمه و سپس جمع خبرگان پرسشنامه را برای تعیین حساسیت های فرهنگی وضوح سواالت موارد اختالف و خطاهای موجود در معنا يابی بررسی کردند سپس نسخه فارسی در نمونه 444 نفری در شهر قزوين مورد آزمون قرارگرفت.در مرحله نهايی اطالعات جمع آوری شده از مطالعه مقطعی تحلیل عامل اکتشافی و تايیدی بمنظور روايی سازه بکار برده شد. قابلیت اعتماد نشان می دهد که ابزار اندازه گیری در شرايط يکسان تا چه اندازه نتايج يکسانی به دست می دهد.قبل از اجرای نهايی پرسشنامه برای اطمینان حاصل نمودن از قابلیت اجرای آن به»اجرای آزمايشی«پرسشنامه مبادرت گرديد. جهت تعیین اعتماد يا پايايی ابزار از روش باز آزمايی با فاصله دو هفته و از روش ضريب آلفای کرونباخ برای بررسی تجانس درونی استفاده شده است.ضريب آلفای کرونباخ برای کل ابزار 1/81 و برای زير شاخه ها از 1/44 تا 1/35 بود.همه موارد همبستگی مورد کل قابل قبولی داشته اند.)بیشتر از 1/94 (و نتايج آزمون باز آزمون نشاندهنده ثبات برای پرسشنامه و زير شاخه های آن بود. با استفاده از ضريب آلفای کرونباخ میزان اعتبار سؤاالت سنجیده شد ابتدا به طور کلی برای هر 49 سؤال پرسشنامه جدا از سؤاالت زمینهای آلفای کرونباخ سنجیده شد و میزان 1/43 به دست آمد و سپس به تفکیك سؤاالت که تماما بین 1/48 تا 1/43 به دست آمد اين میزان گواه آن است که سؤاالت اعتبار و روايی مناسبی داشتند. لذا پس از اطمینان پرسشنامهها میان زنان مراجعه کننده به مراکز ذکر شده توزيع گرديد. دستاوردها و یافته های تحقیق: توصیف داده ها:بر اساس نتايج به دست آمده میانگین سنی افراد نمونه مورد پژوهش 18/9 میانگین قهد 544/87 وزن افهراد نیهز 44/31 محاسبه شده است. 14 درصد از افراد شرکت کننده در تحقیق حاضر مجرد هستند که بیشترين درصد و را به خود اختصاص داده اند.همچنین 98 درصد از افراد شرکت کننده در تحقیق حاضر دارای مدرک تحصیلی ديپلم و لیسانس هستند که بیشترين درصد و را به خود اختصاص داده اند.ونیز 41 درصد از افراد شرکت کننده در تحقیق حاضر شاغل هستند و 94 درصد نیز شاغل نیستند و 4 درصد نیز وضعیت شاغل بودن خود را مشخص ننموده اند. 1 Jonz
بررسی عوامل اجتماعی موثر بر گرایش زنان به مدیریت بدن/ 219 13 درصد از افراد شرکت کننده در تحقیق حاضر زير 1 میلیون ريال در آمد دارند و 43 درصد نیز بین 1 تا 51 میلیون ريال و 8 درصد نیز باالی 51 میلیون ريال درآمد دارندو 54 درصد نیز وضعیت درآمد خود را مشخص ننموده اند.و همچنین 41 درصد از افراد شرکت کننده در تحقیق حاضر مستاجر هستند و 11 درصد نیز دارنی مسکن شخصی می باشند و ساير موارد نیز در اين متغیر 4 درصد را به خود اختصاص داده است. و 4 درصد نیز وضعیت مسکن خود را مشخص ننموده اند. 19 درصد از افراد شرکت کننده در تحقیق حاضر از منطقه باال شهر هستند و 99 درصد نیز از منطقه متوسط شهر می باشند و 44 درصد نیز از منطقه پايین شهر بوده اند. تحلیل استنباطی فرضیه های تحقیق: الزم به ذکر است که ابتدا برای بررسی مدل مفهومی پژوهش از مدل معادالت ساختاری استفاده شد و با توجه به اينکه شاخص های برازش مدل در سطوح مورد انتظار مدل مفهومی را تايید ننمود بنابر اين اين مدل مفهومی مورد تايید قرار نگرفت. آزمون فرضیه ها: فرضیه اول :بنظر می رسد پايگاه اقتصادی اجتماعی زنان بر تمايل آنها به تناسب اندام موثر است. در اين فرضیه تحقیق پايگاه اقتصادی اجتماعی زنان با استناد به مولفه هايی چون میزان درآمد وضعیت مسکن و منطقه محل سکونت بر آورد شده است که با توجه به اين موارد ذکر شده از تحلیل واريانس برای بررسی فرضیه استفاده شده است که نتايج به شرح ذيل ارايه می گردد. جدول 5: نتايج آزمون تحلیل واريانس يکراهه در رابطه با فرضیه اول F منابع تغییرات شاخص مجموع مجذورات درجات آزادی میانگین مجذورا ت سطح معناداری.069.027.079 2.779 3.812 2.625.360.494.340.130 2 2 2 75 82.720.988.680 9.717 538.595 تمايل به تناسب اندام میزان درآمد وضعیت مسکن منطقه محل سکونت خطا کل با توجه به دادههای جدول شماره )5( چون مقدار )9/851( F با درجات آزادی 1 و 71 در مولفه وضعیت مسکن در سطح معناداری 11/.=α معنادار است لذا فرض صفر رد کرد فرض تحقیق در اين مولفه ها با %31 اطمینان تايید میگردد. به عبارت ديگر وضعیت مسکن بر میزان تمايل افراد به تناسب افراد موثر است و نتايج آزمون تعقیبی شفه نشان داد که زنان با وضعیت مسکن به صورت مستاجر نسبت به زنان دارای مسکن شخصی تمايل بیشتری به تناسب اندام دارند. در مولفه های میزان درآمد و منطقه محل سکونت نیز تفاوت معناداری مشاهده نگرديد.
211 /مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران سال پنجم/شماره چهارم/ پاییز 2931 جدول 1:. نتايج آزمون تعقیبی شفه در مقايسه میزان تمايل به تناسب اندام به تفکیك وضعیت مسکن شاخصها نوع مسکن اختالف میانگین انحراف معیار سطح معناداری.041.08219.2125 * استیجاری شخصی.803.19026 -.1262 ساير موارد *معناداری در سطح 11/. فرضیه دوم: بنظر می رسد بین سن افراد و تمایل به تناسب اندام رابطه معنی داری وجود دارد. برای بررسی اين فرضیه از پیرسون استفاده شده است. میزان تمايل به تناسب اندام جدول 9: رابطه بین سن و میزان تمايل به تناسب اندام سن.076.455 نتايج به دست آمده از بررسی فرضیه در جدول شماره )9( آورده شده است. بررسی ضرايب همبستگی مشاهده شده بین سن افراد و تمايل به تناسب اندام نشان می دهد که رابطه بین سن افراد و تمايل به تناسب اندام با مقدار 541 = r در سطح 11/. = α نمی باشد بنابر اين فرض صفر را چون نمی توان رد کرد فرض تحقیق با %31 اطمینان رد می گردد.به عبارت ديگر بین سن افراد و تمايل به تناسب اندام رابطه معنی داری وجود ندارد. فرضیه سوم : بنظر می رسد اکثریت افرادی که اقدام به تناسب اندام می کنند متاهل هستند. جدول 4 :نتايج آزمون تحلیل واريانس يکراهه در رابطه با فرضیه سوم F منابع تغییرات شاخص مجموع مجذورات درجات آزادی میانگین مجذورا ت سطح معناداری.004 4.776.593.124 3 96 99 1.780 11.928 13.709 اندام تمايل به تناسب بین گروهی درون گروهی کل با توجه به دادههای جدول شماره )4( چون مقدار )4/774( F با درجات آزادی 9 و 34 در مولفه وضعیت تاهل در سطح معناداری 11/.=α معنادار است لذا فرض صفر رد کرد فرض تحقیق در اين مولفه ها با %31 اطمینان تايید میگردد. به عبارت ديگر وضعیت تاهل بر میزان تمايل افراد به تناسب افراد موثر است و نتايج آزمون تعقیبی شفه نشان داد که زنان متاهل نسبت به زنان مجرد تمايل بیشتری به تناسب اندام دارند.
بررسی عوامل اجتماعی موثر بر گرایش زنان به مدیریت بدن/ 211 جدول 1: نتايج آزمون تعقیبی شفه در مقايسه میزان تمايل به تناسب اندام به تفکیك وضعیت تاهل شاخصها نوع مسکن اختالف میانگین انحراف معیار سطح معناداری.016.07353 -.24145 * مجرد متاهل.923.25383.17552 شوهر مرده.254.18266 -.37128 متارکه *معناداری در سطح 11/. فرضیه چهارم : بنظر می رسد اکثر افرادی که تمایل به انجام تناسب اندام دارند دارای تحصیالت دانشگاهی هستند. جدول 4: نتايج آزمون تحلیل واريانس يکراهه در رابطه با فرضیه چهارم F منابع تغییرات شاخص مجموع مجذورات درجات آزادی میانگین مجذورات سطح معناداری.168 1.649.223.135 4 95 99.890 12.818 13.709 اندام تمايل به تناسب بین گروهی درون گروهی کل با توجه به دادههای جدول شماره )4( چون مقدار )5/443( F با درجات آزادی 4 و 31 در مولفه میزان تحصیالت در سطح معناداری 11/.=α معنادار نیست لذا فرض صفر را چون نمی توان رد کرد فرض تحقیق در اين مولفه ها با %31 اطمینان رد می- گردد. به عبارت ديگر میزان تمايل به تناسب اندام در زنان با تحصیالت مختلف تفاوت معناداری ندارد. فرضیه پنجم: بنظر می رسد زنان شاغل بیشتر تمایل به تناسب اندام دارند. برای بررسی اين فرضیه تحقیق از آزمون t مستقل استفاده شده است جدول 7: نتايج آزمون t مستقل در رابطه با فرضیه پنجم t متغیر به تفکیك گروه تعدا د میانگین انحراف معیار درجه آزادی سطح معناداری.024 94 2.302.42312.25477 2.5890 2.4096 60 36 اندام تمايل به تناسب شاغل غیر شاغل با توجه به دادههای جدول شماره )7( چون مقدار 5/911(t ( با درجه آزادی 34 در سطح معناداری 11/.=α معنادار است لذا فرض صفر رد و فرض تحقیق در اين مولفه ها با %31 اطمینان تايید می گردد. و با توجه به اينکه میانگین نمرات زنان شاغل بیشتر از زنان غیر شاغل می باشد بنابر اين فرضیه ششم : می توان نتیجه گرفت که زنان شاغل بیشتر تمايل به تناسب اندام دارند. بنظر می رسد تبلیغات رسانه ای مرتبط با تناسب اندام بر افرادی که تحصیالت پايین تری دارند موثرتر است.
211 /مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران سال پنجم/شماره چهارم/ پاییز 2931 جدول 8: نتايج آزمون تحلیل واريانس يکراهه در رابطه با فرضیه ششم F منابع تغییرات شاخص مجموع مجذورات درجات آزادی میانگین مجذورات سطح معناداری تبلیغات رسانه ای بین گروهی درون گروهی کل.032 2.765.834.302 4 95 99 3.337 28.664 32.001 با توجه به دادههای جدول شماره )8( چون مقدار )1/741( F با درجات آزادی 4 و 31 در مولفه تبلیغات رسانه ای به تفکیك میزان تحصیالت در سطح معناداری 11/.=α معنادار است لذا فرض صفر رد کرد فرض تحقیق در اين مولفه ها با %31 اطمینان رد میگردد. و چون میانگین نمرات افراد با سطح تحصیالت زير ديپلم نسبت به افراد با سطح تحصیالت فوق لیسانس و باالتر بیشتر می باشد بنابر اين می توان چنین استنباط کرد که تبلیغات رسانه ای مرتبط با تناسب اندام تحصیالت پايین تری دارند موثرتر است. بر افرادی که جدول 3 : نتايج آزمون تعقیبی شفه در مقايسه میزان تمايل به تناسب اندام به تفکیك وضعیت تاهل شاخصها تحصیالت اختالف میانگین انحراف معیار سطح معناداری 1.000.18189.01316 زير ديپلم ديپلم.681.27465 -.41667 فوق ديپلم.980.18189 -.11842 لیسانس 111..27465 -.69444 * فوق لیسانس و باالتر *معناداری در سطح 11/. فرضیه هفتم : بنظر می رسد زنانی که اقدام به تناسب اندام می کنند خودشکوفاترند و از رشد معنوی باالتری برخوردارترند. برای بررسی اين فرضیه از پیرسون استفاده شده است. جدول 51 : رابطه بین رشد معنوی و خود شکوفايی افراد و تمايل به تناسب اندام میزان تمايل به تناسب اندام رشد معنوی و خود شکوفايی.771 **.000 نتايج به دست آمده از بررسی فرضیه در جدول شماره )51( آورده شده است. بررسی ضرايب همبستگی مشاهده شده بین رشد معنوی و خود شکوفايی افراد و تمايل به تناسب اندام افراد و تمايل به تناسب اندام نشان می دهد که رابطه معنادار و مثبت بین رشد معنوی و خود شکوفايی با مقدار 775 /. = r در سطح 11/. = α می باشد بنابر اين فرض صفر رد و فرض پژوهش با %31 اطمینان تايید می گردد.به عبارت ديگر بین رشد معنوی و خود شکوفايی افراد و تمايل به تناسب اندام رابطه معنی داری وجود دارد. و هر چه میزان رشد معنوی و خود شکوفايی در زنان بیشتر باشد بر میزان تمايل آنها به تناسب اندام بیشتر می گردد و بالعکس. لذا می توان چنین استنباط کرد که زنانی که اقدام به تناسب اندام می کنند خودشکوفاترند و از رشد معنوی باالتری برخوردارترند.
بررسی عوامل اجتماعی موثر بر گرایش زنان به مدیریت بدن/ 211 فرضیه هشتم : بنظر می رسد عادت های تغذیه ای زنان بر میزان تمایل به تناسب اندام آنها موثر است. جدول 55: رابطه بین عادت های تغذيه ای افراد و تمايل به تناسب اندام میزان تمايل به تناسب اندام عادت های تغذيه ای.780 **.000 نتايج به دست آمده از بررسی فرضیه در جدول شماره )55( آورده شده است. بررسی ضرايب همبستگی مشاهده شده بین عادت های تغذيه ای افراد و تمايل به تناسب اندام تناسب اندام نشان می دهد که رابطه معنادار و مثبت بین عادت های تغذيه ای افراد و تمايل به با مقدار 781/. = r در سطح 11/. = α می باشد بنابر اين فرض صفر رد و فرض تحقیق با %31 اطمینان تايید می گردد.به عبارت ديگر بین عادت های تغذيه ای افراد و تمايل به تناسب اندام رابطه معنی داری وجود دارد. و هر چه میزان عادت های تغذيه ای در زنان مطلوب تر باشد بر میزان تمايل آنها به تناسب اندام بیشتر می گردد و بالعکس. لذا کرد که عادت های تغذيه ای زنان بر میزان تمايل به تناسب اندام آنها موثر است. فرضیه نهم : بنظر می رسد فعالیتهای بدنی و ورزشی بر حفظ تناسب اندام زنان موثر است. جدول 51: رابطه بین فعالیتهای بدنی و ورزشی و تمايل به تناسب اندام میزان تمايل به تناسب اندام فعالیتهای بدنی و ورزشی.737 **.000 می توان چنین استنباط نتايج به دست آمده از بررسی فرضیه در جدول شماره )51( آورده شده است. بررسی ضرايب همبستگی مشاهده شده بین فعالیتهای بدنی و ورزشی افراد و تمايل به تناسب اندام تناسب اندام نشان می دهد که رابطه معنادار و مثبت بین فعالیتهای بدنی و ورزشی افراد و تمايل به با مقدار 797/. = r در سطح 11/. = α می باشد بنابر اين فرض صفر رد و فرض تحقیق با %31 اطمینان تايید می گردد.به عبارت ديگر بین فعالیتهای بدنی و ورزشی افراد و تمايل به تناسب اندام رابطه معنی داری وجود دارد. و هر چه میزان فعالیتهای بدنی و ورزشی در زنان مطلوب تر باشد بر میزان تمايل آنها به تناسب اندام بیشتر می گردد و بالعکس. لذا می توان چنین استنباط کرد که فعالیتهای بدنی و ورزشی زنان بر میزان تمايل به تناسب اندام آنها موثر است. اندام فرضیه دهم : بنظر می رسد که مسئولیت پذیری زنان در تمایل به تناسب اندام از طرف آنها موثر است. میزان تمايل به تناسب اندام جدول 59: رابطه بین مسئولیت پذيری زنان و تمايل به تناسب اندام مسئولیت پذيری زنان.772 **.000 نتايج به دست آمده از بررسی فرضیه در جدول شماره )59( آورده شده است. بررسی ضرايب همبستگی مشاهده شده بین مسئولیت پذيری زنان افراد و تمايل به تناسب اندام نشان می دهد که رابطه معنادار و مثبت بین مسئولیت پذيری زنان افراد و تمايل به تناسب با مقدار 771/. = r در سطح 11/. = α می باشد بنابر اين فرض صفر رد و فرض تحقیق با %31 اطمینان تايید می گردد.به
211 /مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران سال پنجم/شماره چهارم/ پاییز 2931 عبارت ديگر بین مسئولیت پذيری زنان افراد و تمايل به تناسب اندام رابطه معنی داری وجود دارد. و هر چه میزان مسئولیت پذيری در زنان بیشتر باشد بر میزان تمايل آنها به تناسب اندام افزوده می گردد و بالعکس. لذا می توان چنین استنباط کرد که مسئولیت پذيری زنان بر میزان تمايل به تناسب اندام آنها موثر است. به عبارت ديگر زنانی که اقدام به تناسب اندام می کنند مسئولیت پذيرترند. فرضیه یازدهم : بنظر می رسد روابط بین فردی بر تمایل به تناسب اندام موثر است. میزان تمايل به تناسب اندام جدول 54 : رابطه بین روابط بین فردی زنان و تمايل به تناسب اندام روابط بین فردی.736 **.000 نتايج به دست آمده از بررسی فرضیه در جدول شماره )54( آورده شده است. بررسی ضرايب همبستگی مشاهده شده بین روابط بین فردی زنان افراد و تمايل به تناسب اندام تناسب اندام نشان می دهد که رابطه معنادار و مثبت بین روابط بین فردی زنان افراد و تمايل به با مقدار 794/. = r در سطح 11/. = α می باشد بنابر اين فرض صفر رد و فرض تحقیق با %31 اطمینان تايید می گردد.به عبارت ديگر بین روابط بین فردی زنان افراد و تمايل به تناسب اندام رابطه معنی داری وجود دارد. و هر چه میزان روابط بین فردی در زنان مطلوب تر باشد بر میزان تمايل آنها به تناسب اندام بیشتر تمايل به تناسب اندام موثر است. می گردد و بالعکس. لذا روابط بین فردی مناسب بر فرضیه دوازدهم : بنظر می رسد یکی از انگیزه های زنان در تمایل به تناسب اندام مد و مدگرایی است. میزان تمايل به تناسب اندام جدول 51: رابطه بین روابط بین فردی زنان و تمايل به تناسب اندام مد و مدگرايی.487 **.000 نتايج پیرسون نشان می دهد که چون مقدار 487 /. = r در سطح 11/. معنادار است بنابر اين می توان چنین عنوان نمود که يکی از انگیزه های زنان در تمايل به تناسب اندام مد و مدگرايی است. لذا فرض صفر رد و فرض تحقیق تايید می گردد. فرضیه سیزدهم: بنظر می رسد زنانی که مدیریت استرس بهتری دارند در حفظ تناسب اندام خویش موفق ترند. جدول 54: رابطه بین مديريت استرس زنان و تمايل به تناسب اندام میزان تمايل به تناسب اندام مد و مدگرايی.575 **.000
نتايج پیرسون نشان می دهد که چون مقدار 171/. بررسی عوامل اجتماعی موثر بر گرایش زنان به مدیریت بدن/ 213 r = در سطح 11/. معنادار است و چون رابطه به صورت مثبت و معنادار می باشد بنابر اين می توان چنین عنوان نمود که زنانی که مديريت استرس بهتری دارند در حفظ تناسب اندام خويش موفق ترند. لذا فرض صفر رد و فرض تحقیق تايید می گردد. پس از بررسی فرضیه های تحقیق و با توجه به حذف مسیر های غیر معنادار در زمینه عوامل اجتماعی موثر بر گرايش زنان به مديريت بدن در ايران طی سه دهه اخیر مدل نهايی تحقیق به صورت زير ارايه می گردد. نمودار 9. مدل مفهومی عوامل اجتماعی موثر بر گرايش زنان به مديريت بدن در ايران طی سه دهه اخیر در حالت تخمین استاندارد. خروجی لیزرل )نمودار 9( مدل اندارهگیری عوامل اجتماعی موثر بر گرايش زنان به مديريت بدن درحالت تخمین استاندارد نشان میدهد. با توجه به نتايج اين نمودار چون مقدار RMSEA نیز کوچکتر از 1/18 میباشد. در نتیجه میتوان نتیجه گرفت مدل از برازش مناسبی برخوردار است.
221 /مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران سال پنجم/شماره چهارم/ پاییز 2931 نمودار 4. مدل مفهومی عوامل اجتماعی موثر بر گرايش زنان به مديريت بدن در ايران طی سه دهه اخیر در حالت تخمین معناداری خروجی لیزرل )نمودار 4( مدل اندارهگیری عوامل اجتماعی موثر بر گرايش زنان به مديريت بدن در حالت معناداری نشان میدهد. با توجه به نتايج اين نمودار چون مقدار t کوچکتر از مقدار بحرانی 5/34 میباشد. در نتیجه میتوان نتیجه گرفت کلیه مسیرها از نظر آماری معنادار است. و نتايج معادالت ساختاری نشان می دهد که به ترتیب اهمیت در زمینه عوامل اجتماعی موثر بر گرايش زنان به مديريت بدن مولفه مسئولیت پذيری درباره سالمت )51/13 = t ( B = 84/. رشد معنوی و خود شکوفايی )3/44 = t 81/. B =./41 t = 4/11( بین فردی ( روابط B =./71 t = ( تغذيه) 7/31 B =./73 t = 3/15( ورزش و فعالیت های بدنی ) B = ( مديريت استرس) 1/11 = t ) B =./11 و مد گرايی 1/19( = t ) B =./15 نقش دارند.
بررسی عوامل اجتماعی موثر بر گرایش زنان به مدیریت بدن/ 222 رديف 5 شاخص مناسبت مدل AIFG جدول 57: شاخص های برازش مدل به کمك نرم افزار معادالت ساختاری ارزش های مورد انتظار)سفارش شده( 1/3 و باالتر ارزش های محاسبه شده مدل./37 FIF 1 1/3 و باالتر./35 IIF 9 1/3 و باالتر./31 RMSEA 4 پايین نر از 1/18./151 X1 4 در حجم نمونه زياد همیشه معنادار است محاسبه شاخص های مناسبت مدل اندازه گیری عوامل اجتماعی موثر بر گرايش زنان به مديريت بدن نشان می دهد که مدل بدست آمده از تحلیل عامل تايیدی از برازش خوبی برخوردار است و لذا می توان از اين مدل برای اندازه گیری عوامل اجتماعی موثر بر گرايش زنان به بحث و نتیجه گیری مديريت بدن استفاده نمود. طی سه دهه اخیر میزان شاخص توده بدنی زنان طبق آمار بهداشت جهانی روبه افزايش بوده بطوريکه در سال 5381 شاخص توده بدنی زنان 19/1 و تا سال 1113 طبق آمار به 17/4 رسیده است. که روند روبه رشد و به سمت اضافه وزن و چاقی در زنان ايرانی را نشان می دهد.جستجو برای بدست آوردن اطالعات دقیق تر در زمینه تعیین درصد اضافه وزن و چاقی در زنان ايرانی بدلیل کمبود منابع موثق و قابل استناد بی نتیجه ماند. در سالهای اخیر الغری در ايران به عنوان معیار زيبايی اندام مورد توجه دختران و زنان جوان قرار گرفته است و اقدام برای رعايت رژيم غذايی الغری جهت دستیابی به تناسب اندام به دغدغهی بسیاری از دختران و زنان ايرانی تبديل شده است.در حالیکه در مورد نسلهای پیشین چنین تاکید شديدی بر الغری موجود نبوده است و حتی میتوان ادعا نمود که ادبیات عامیانه با کاربرد اصطالحاتی چون ضرورت وجود يك پرده گوشت سلیقهی ايرانی را در مورد معیار زيبايی اندام برای زنان تا حدی در تضاد با الغری افراطی آنچنان که در کشورهای غربی در حال حاضر تبلیغ میشود نشان میدهد. زنان نیاز روان شناختی قوی ای برای حفظ و پیگیری زيبايی و ارتقای جذابیت خود دارند.با افزايش سرمايه فرهنگی افراد نحوه مديريت ظاهر در میان دختران افزايش می يابد. از سوی ديگر الگوی رايج مديريت ظاهر در میان جوانان متاثر از نوگرايی و مولفه های مرتبط با دنیای مدرن است. وضعیت مسکن بر میزان تمايل افراد به تناسب افراد موثر است. می توان گفت که زنان مورد بحث بدلیل کسب آنچه که منزلت اجتماعی بیشتر نامیده می شود دست به تناسب اندام می زنند. قابل توجه است که در اين مورد محل زندگی افراد نیز بايد درنظر گرفته شود که با توجه به پیچیدگی های موضوع از اين مورد صرفنظر گرديد زيرا اين مورد به تنهايی ظرفیت طرح شدن به عنوان يك طرح تحقیقاتی را دارد. می توان گفت بدلیل بکارگیری شاخص های متفاوت در تحقیقات مختلف و دشواری تعیین درآمد به عنوان يك متغییر مهم و همسو نبودن میزان درآمد و سطح تحصیالت چندان روشن نیست.به همین علت تعیین پايگاه اقتصادی اجتماعی افراد مورد بررسی بدرستی امکانپذير نمی باشد و نیاز به شواهد بیشتر و مطالعات دقیق تر در اين زمینه دارد.
221 /مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران سال پنجم/شماره چهارم/ پاییز 2931 بین سن افراد و تمايل به تناسب اندام رابطه معنی داری وجود ندارد..زنان متاهل نسبت به زنان مجرد تمايل بیشتری به تناسب اندام دارند. بنظر می رسد زنان بعد از متاهل شدن بدلیل تغییرات جسمانی ناشی از ازدواج و زايمان و از دست دادن شادابی دوران مجردی خود به ورزش و فعالیت های بدنی و رژيم غذايی جهت بدست آوردن تناسب اندام دوران قبل از تاهل و زايمان خود روی می آورند. زنان شاغل بیشتر تمايل به تناسب اندام دارند..تبلیغات رسانه ای مرتبط با تناسب اندام بر افرادی که تحصیالت پايین تری دارند موثرتر است.چون هدف تبلیغات رسانه ها برای ايجاد نیاز در عامه می باشد و افراد با سطح تحصیالت باالتر به هدف سازندگان و سفارش دهندگان اين تبلیغات آگاهی بیشتری دارند بطور معمول کمتر تحت تاثیر تبلیغات رسانه ای در اين خصوص قرار می گیرند.زنانی که اقدام به تناسب اندام می کنند خودشکوفاترند و از رشد معنوی باالتری برخوردارترند.عادت های تغذيه ای زنان بر میزان تمايل به تناسب اندام آنها موثر است.فعالیتهای بدنی و ورزشی زنان بر میزان تمايل به تناسب اندام آنها موثر است.مسئولیت پذيری زنان بر میزان تمايل به تناسب اندام آنها موثر است. به عبارت ديگر زنانی که اقدام به تناسب اندام می کنند مسئولیت پذيرترند. روابط بین فردی مناسب بر تمايل به تناسب اندام موثر است.مد و مدگرايی يکی از انگیزه های زنان در تمايل به تناسب اندام است. زنانی که مديريت استرس بهتری دارند در حفظ تناسب اندام خويش موفق ترند. پیشنهادها: پیشنهادات پژوهشی:.5.1.9.4.1.4 پیشنهاد می گردد چاقی براساس سطح رفاه مورد بررسی قرار گیرد. تفاوت شیوه زندگی افراد از نظر رژيم غذايی و فعالیت بدنی شان در شهرنشینان و روستا نشینان مورد بررسی قرار گیرد. داليل شیوع باالی چاقی شکمی در زنان ايرانی در مقايسه با همساالن غربی مورد مطالعه قرار گیرد. تحقیقی درباره تمايل زنان متاهل به تناسب اندام با توجه به سن همسرشان انجام پذيرد. در تحقیقی به عوامل مؤثر بر رفتارها يا عملکردهای تغذيه ای نقش مادران و عملکرد تغذيه ای آنان در شکل گیری و ايجاد رفتارهای تغذيه ای مناسب در فرزندان مورد بررسی قرار گیرد. در تحقیقی نقش جو عاطفی حاکم بر خانواده با چاقی کودکان مورد بررسی قرار گیرد. پیشنهادهای اجرایی: مداخالت خانواده محور :افراد خانواده افراد چاق برنامه های اصالح رفتار خانواده محور می باشد. بعنوان يك درمان گر در مورد چاقی هستند. همچنین مؤثرترين اصالحات رفتاری در مورد حمايت و تشويق اجتماعی يکی از اجزاء مهم و موفقیت آمیز در درمان و نگهداری کاهش وزن می باشد و باعث می شود افراد چاق در کاهش وزن موفق تر باشند. بنظر می رسد آموزش هرم غذايی يکی از روشهای تغذيه ای است که آموزش آن يك روش مناسب برای شناخت مواد غذايی است که به درمان چاقی کمك می کند.
منبع.5.1.9.4.1.4.7 بررسی عوامل اجتماعی موثر بر گرایش زنان به مدیریت بدن/ 229 خواجه نوری بیژن و همکاران) 5931 (. سبك زندگی و مديريت بدن. فصلنامه علمی پژوهشی زنان سال دوم شماره چهارم. رضايی و همکاران) 5983 (. مديريت بدن و ارتباط آن با عوامل اجتماعی در بین دختران دانشگاه مازندران مجله زنان. فاضلی محمد) 5981 (. مصرف و سبک زندگی قم صبح صادق. کسل فیلیپ) 5989 (. چکیده آثار آنتونی گیدنز ترجمهی حسن چاوشیان تهران ققنوس. گافمن اروينگ) 5984 (. داغ ننگ: چارهاندیشی برای هویت ضایع شده ترجمهی مسعود کیانپور تهران مرکز. گیدنز آنتونی) 5978 (. تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید ترجمهی ناصر موفقیان تهران نی. مداح محسن)بی تا(. مروری بر عوامل مرتبط با چاقی در بزرگساالن ايران. فصلنامه علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران سال هفتم شماره يك..8.SID.3 مهدوی محمدصادق و عباسی اسفجیر علی اصغر) 5983 (. بررسی میزان تمايل به مديريت بدن و کنترل اندام و عوامل موثر برآن سايت محمدی زيدی و همکاران) 5931 (. روايی و پايايی نسخه فارسی پرسشنامه سبك زندگی ارتقاء دهنده سالمت مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران دوره بیست و يکم ويژه نامه 5.